YEREL YÖNETİMLER YASA TASARISI

YEREL YÖNETİMLER YASA TASARISI

Son yıllarda sık sık gündeme gelen konulardan birisi de, Mahalli İdareler Yasa Tasarısıdır. Verilen tüm sözlere rağmen, tasarıyı yasalaştıracağız diyen iktidarlar her seferinde tasarılarını geri çekilip yeni tasarılar hazırlamak zorunda kaldılar. İster istemez insanın aklına Mahalli İdareler Yasa Tasarısı neden çıkmıyor? Arkasında yatan ne? İktidarlar ne yapmak istiyorlar? gibi sorular geliyor. Bu soruların en kısa cevabı yerel yönetimlerin denetiminde olan ekonomik ve siyasi rantın paylaşılma mücadelesidir. İşte bu nedenledir ki, "demokrasiyi yerel yönetimlere yayacağız" "ülkeye demokrasi getireceğiz" diyen siyasi iktidarlar Mahalli İdareler Yasa Tasarısını hazırlarlarken getireceklerini iddia ettikleri demokrasinin en temel unsuru olan, yasadan etkilenecek kesimlerin söz ve karar hakkı ilkesini ihlal etmiştir. Yerel yönetimlerde çalışan işçi ve memur sendikaları başta olmak üzere, hiçbir akademik çevreninde görüş ve önerileri dikkate alınmamıştır. Görüşü alınan tek kesim ise, yerli ve yabancı çıkar çevreleri ile onların siyasi uzantıları olmuştur.

Bilindiği gibi yasalar, çıkarıldıkları dönemin hakim ideolojisini yansıtır. Nasıl ki, 12 Eylül 1980 sonrası hazırlanan Sendikalar Kanunu, Toplu sözleşme Grev ve Lokavt Kanunu örgütlenme ve hak arama mücadelesinin engellenmesi mantığı ile hazırlanmış ve işlevini yerine getirmeye devam ediyorsa, yerel yönetimler yasa tasarısı da içinde bulunduğumuz dönemin mantığını yansıtmaktadır.

Mahalli İdareler Yasa Tasarısı ile amaçlanan da, ülke düzeyinde yapılan özelleştirme uygulamalarının yerel düzeyde yaygınlaştırılması, karlı alanların il özel idareleri ve belediyeler aracılığı ile özelleştirilmesi olacaktır.

Genel değerlendirme:

Kamuoyuna yerel yönetimlerde "reform" ve "demokratikleşme" iddialarıyla sunulan yasa tasarısı ayrıntılı olarak incelendiğinde, demokratikleşme ve reform iddialarının temelsiz olduğu görülecektir.

Tasarıyı hazırlayanların demokratikleşme ve katılımdan anladığı etkisiz, denetim hakkı olmadan sadece fiziksel olarak katılımdır.

Yasa tasarısının belediye gelirlerini kısmen arttırılması, kamuoyunda bilinenin tersine, belediyelerin çalışanlarına olan Toplu İş Sözleşmesinden kaynaklı (ücret, ikramiye, v.b) borçlarını ödemeleri için değil, yerli ve yabancı sermayeye daha fazla kaynak aktarmak, yani yerel hizmetlerde özelleştirmenin yaygınlaştırılmasını sağlamak içindir. Yasa tasarında yapılan düzenlemeler de bunu gözler önüne sermektedir.

Yasa tasarısı bu haliyle yasalaşırsa, işçi alacaklarının bir kısmı kısa vadede ödenebilecek ancak; işçi alacaklarını garantiye alan bir düzenleme yapılmadığı için bir süre sonra tekrar işçi alacakları sorunu ortaya çıkacaktır.

Yasa tasarısının istihdamda "geçici işçi" statüsündeki ısrarı, esnek istihdam politikalarını, yerel yönetim istihdam politikalarına hakim kılma ve işyerinde sendikal örgütlenmeyi zayıflatma anlamından başka bir anlam taşımaktadır.

Yasa tasarısının, bir yandan belediyelere yeni ek görevler getirirken diğer yandan da, belediye bütçesi içindeki personel giderlerine sınırlama getiren yaklaşımı, belediyeye verilen görevlerin bir kısmının üçüncü kişilere verilmesini, yani özelleştirme/taşeronlaştırmayı teşvik etmek için bu maddenin hazırlandığını düşündürmektedir.

Yasa tasarısında yapılan düzenlemeler kamuoyunda bilinenin tersine yerel yönetimlerde "demokratikleşme ve katılımı" sağlamamaktadır. Getirilmesi düşünülen düzenlemeler demokrasinin temel ilkesi olan katılım ve denetimi düzenlememektedir.

MAHALLİ İDARELER YASA TASARISINDAN KISA KISA...

1-Yasa tasarısı, belediye kurulabilmesi için gerekli olan nüfusu 2000'den 5000'e, azami 500 metre mesafeyi ise 5000 metreye çıkartmaktadır.

Özel kanun hükümleri gereğince korunması gereken SİT, orman ve benzeri alanlarda, nüfusu 100 binin üzerinde olan belediyelerin sınırlarına meskun sahaları 5000 metreden daha az olan köylere belediye kurulamayacağını düzenlemektedir (Yasa Tasarısı Madde-4)

Bilindiği gibi, bir beldenin bazı kısımlarının ayrılarak yeni bir belde haline gelmesi durumunda, her türlü tesis, araç, gereç, taşınır ve taşınmaz mallarla bunlara ilişkin hak ve borçlar, kadro, ve personelin devrine ilişkin olarak 1580 sayılı Belediye Kanununda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Yasa tasarısında yapılan düzenleme ile, İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenmesi öngörülmüştür.

2- Belediyelerin tabi afet durumunda yardım ve kurtarma hizmetlerinin yapılabilmesi için gerekli olan bina arsa malzeme ve diğer araç gereci önceden temin etmelerine ve bu amaçla bütçelerine ödenek koymalarını düzenlemektedir. Buna göre;

Yapılan düzenleme ile, belediyeler sağlık Bakanlığının belirleyeceği esaslar çerçevesinde teşhis ve tedavi merkezleri ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunca belirlenecek esaslar çerçevesinde çeşitli sosyal yardım birimleri oluşturabilmeleri, işletebilmeleri ve işlettirebilmeleri hükme bağlanmaktadır.

Yapılan düzenleme ile, Sağlık Bakanlığı veya Tarım Bakanlığınca belirlenecek esaslar çerçevesinde halkın yiyecek ve içecek maddelerinin üretildiği, satıldığı ve muhafaza edildiği yerlerin denetimi belediyelere verilmiştir.

Yapılan düzenleme ile, Milli Eğitim Bakanlığının gözetim ve denetimi altında, ilköğretim ve orta öğretim kurumlarına ait binaları yapma ve bunların bakım ve onarımını sağlama ile, meslek kursları, yetiştirici ve tamamlayıcı kurslar açma yetkisi belediyelere verilmiştir.

Yapılan düzenleme ile, belediye mücavir alan sınırları içerisinde bulunan kültürel ve tarihi eserlerin korunmasında Kültür Bakanlığı ile belediyelerin işbirliği yapmasının yasal zemini hazırlanmıştır.

Yapılan düzenleme ile, belediyelere spor tesisi yapmak ve sportif faaliyetler düzenlemek görevi verilmektedir (Yasa Tasarısı Madde-5).

3- Yapılan düzenleme ile, belediye meclisinin görüşeceği konularda ön incelemeye ihtiyaç duyulan hallerde ihtisas komisyonlarının kurulabilmesi düzenlenmiştir. İhtisas komisyonlarında yer alan üyelerin parti gruplarının ve bağımsız üyelerin, belediye meclisindeki sayıları oranında temsil edilebilmeleri hükme bağlanmıştır.

Yapılan diğer düzenleme ile, belediye meclisinin dönem başı ve seçimlerden sonraki ilk toplantısında, görüşmelere başlamadan önce, belediye başkanı ve meclis üyelerince Atatürk anıtına çelenk konulması ve istiklal marşının okunması hükme bağlanmıştır (Yasa Tasarısı Madde-6)

4- Yapılan düzenleme ile, belediye meclisine, kendi üyeleri arasından seçeceği bir komisyonla belediyenin hesap işlemlerini teftiş etme yetkisi tanınmaktadır. Ayrıca, inceleme komisyonu ihtiyaç duyarsa belediye dışındaki uzmanlardan da faydalanabilecektir (Yasa Tasarısı Madde-7).

5- Yapılan düzenleme ile, belediyelerin borçlanma yetkisi aşağıdaki kriterlere bağlanmıştır.

-Dış borçlar sadece yatırım programında yer alan projelerin finansmanı amacıyla yapılabilecek,

-Dış borçlanmalar ile İller Bankası yatırım programında yer alan, altyapı işleri hariç,vadesi seçim dönemini aşan iç borçlanmalar için Hazine Müsteşarlığından izin alınması zorunlu hale getiriliyor.

-Borçlanmaların yıllık anapara ve faiz ödemeleri tutarı, İller Bankasınca açılacak krediler hariç, bütçe gelirlerinin 1/3'nü (Büyükşehir belediyelerinde 1/2sini) aşamaz. Bu miktarın üstündeki borçlanmalar için Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın teklifi üzerine Bakanlar Kurulundan izin alınması zorunlu kılınmıştır.

Ayrıca, belediyelerin bunlara ait tüzel kişilerin veya bunlara bağlı müstakil bütçeli ve kamu tüzel kişiliğine haiz kuruluşların, Hazinenin doğrudan veya garantör sıfatıyla sağladığı dış kredilerden kaynaklanan yükümlülüklerinin Hazine Müsteşarlığınca üstlenilmesi veya ödenmesinden doğan Hazine alacaklarının tahsili amacıyla; belediyeden yapılan tahsilat yeterli olmazsa Hazine Müsteşarlığının ve İller Bankasının bağlı bulunduğu bakanların teklifi ile kesinti oranı arttırılabilir.

Yapılan bir düzenleme ile belediyelerin borçları ile ilgili bilgi ve belgelerini düzenli olarak Hazine Müsteşarlığına ve İller Bankasına Genel Müdürlüğüne göndermeleri zorunlu hale getirilmektedir (Yasa Tasarısı Madde-8).

6- Bu madde ile belediye başkan yardımcısı kadrolarının ihdası nüfus esasına bağlanmaktadır Yasa Tasarısı Madde-9).

7- Yapılan düzenleme ile, belediye başkanının tutuklanması veya kamu hizmetlerinden men edilmesi hallerinde başkan veya başkan vekilinin nasıl seçileceği konusuna açıklık getirilmekte; ayrıca böyle bir durumda belediye meclisinin kimin başkanlığında toplanacağı hususu açıkça düzenlenmektedir. Yine, belediye başkan veya başkan vekilinin hangi oy oranıyla seçileceği de hükme bağlanarak, öncelikle salt çoğunluk öngörülmekte, bunun sağlanamaması durumunda ise seçimin sürüncemede kalmaması için üçüncü tur oylamada en çok oy alanın başkan veya başkan vekili seçilmesi, bu turda da eşitlik olması halinde başkan veya başkan vekilinin kura ile belirlenmesi esası getirilmektedir. Ayrıca başkan veya başkan vekilinin görev süresi açıkça belirlenmektedir (Yasa Tasarısı Madde-10).

8- Yapılan düzenleme belediyelerin belediye meskenleri yapma ve değerlendirme yetkileri genişletilmektedir (Yasa Tasarısı Madde-11).

9- Belediye zabıtasının belediyelerin yerine getirdikleri kamu hizmetlerine göre ihtisaslaşması imar, çevre, sağlık ve turizm gibi konularda işbölümü ve ihtisaslaşmaya gidebilmesi sağlanmaktadır. (Yasa Tasarısı Madde-12).

10- Yapılan düzenleme ile; seçim tarihinden önceki bir yıllık süre içinde memur ve daimi işçi kadrolarına açıktan atama yapılamayacağı, afet halleri dışında da geçici işçi ve sözleşmeli personel sayısı arttırılamayacağı hükme bağlanmaktadır. Ayrıca, İstihdam edilecek personele ödenecek maaş ve ücretlerin yıllık tutarı, bütçe gelirlerinin nüfusu 10.000'e kadar olan belediyelerde %40'ını, 10.000'den fazla olan belediyelerde %35'ini, büyükşehir ve büyükşehir ilçe ve alt kademe belediyelerinde %30' u geçemez hükmü getirilmektedir. Ancak zaruri hallerde İçişleri Bakanlığının izniyle artırılabilir hükmü getirilmektedir (Yasa Tasarısı Madde-13).

11- Belediyelerin yeterli nüfus büyüklüğünün kaybedilmesi, yeni yerleşimler nedeniyle bağlı olduğu il veya ilçe belediyesine 5000 metre mesafeden daha yakın hale gelmesi, imar düzeni veya temel altyapı hizmetlerini bir bütünlük halinde götürmenin zorunlu kılması gibi durumlarda; ilgili belde belediyelerinin kaldırılması veya bağlı olduğu il ya da ilçe belediyelerine katılması düzenlenmektedir (Yasa Tasarısı Madde 13/Ek Madde-21).

12- İlgili madde ile, Belediyeler ve bunlara bağlı kurum ve kuruluşların (büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşları dahil) temizlik, park, bahçe, havuz, refüj bakımı, sayaç okuma, takma, sökme, araç kiralama, kontrollük hizmetleri, araç, bilgisayar, faks, fotokopi ile benzeri teknik hizmet isteyen diğer teknolojik ürünlerin bakım ve onarım işleri; yemek hizmetlerinin üçüncü kişilere gördürülmesini düzenlemektedir. (Yasa Tasarısı Madde 13/Ek Madde-22).

13- İlgili madde ile, mülkiyeti yada kullanım hakkı belediyelerde olan taşınmaz mallar üzerinde gerçek ve tüzel kişilere kullanım hakkı veya müstakil mülkiyete konu olabilecek bağımsız bölüm karşılığında her türlü bina ve tesisi ile otopark yaptırılmasını düzenlemektedir. (Yasa Tasarısı Madde 13- Ek Madde-23).

14- İlgili madde ile, Elektrik ve Gaz tüketim vergisi ile Yangın Sigorta Vergisi büyükşehir belediyelerinin gelirleri arasına katılmaktadır (Yasa Tasarısı Madde-19).

15- İlgili madde, illerde genel bütçe vergi gelirleri tahsilatının %5'i, o ildeki belediyelere nüfuslarına göre dağıtılması düzenlemektedir.

Diğer yandan yapılan düzenleme ile kalkınmada öncelikli yörelere ek kaynak aktırılmaktadır.

Diğer yandan, İstanbul'da yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilatının binde 7'sinin İstanbul İl Özel idaresine verilmesi öngörülmektedir (Yasa Tasarısı Madde-27).

16-Yapılan düzenleme ile, özel şirketler tarafından tahsil edilen telefon, özel mesaj, aboneli televizyon, teleks, faksimile ve data, telefon, kart ve jeton ücretleri (tesis devir ve nakil ücretleri hariç) Haberleşme Vergisi kapsamına alınmaktadır (Yasa Tasarısı Madde-29).

17- İlgili madde ile, Haberleşme Vergisi %1'de %2'ye çıkartılmıştır (Yasa Tasarısı Madde-31).

18-Yapılan değişiklikle, "doğal gaz" ve "likit petrol gazı" tüketenler de vergi kapsamına alınmış, söz konusu verginin büyükşehirlerde büyükşehir belediyesine ödenmesi hükme bağlanmıştır (Yasa Tasarısı Madde-34).

19- İlgili madde ile, mahalli hizmetlere katkı payı altında ek yükümlülükler getirilmektedir. Buna göre, vergi beyannameleri, sigorta prim bildirgeleri, motorlu taşıtların kayıt ve tescil işlemleri, spor-toto, spor -loto, sayısal-loto ile at yarışı oyunları, silah vesikaları, av tezkereleri, iç hat uçak biletleri, sermaye piyasası kurulunca yapılan tesciller, borsadaki kıymet tescil ve kotasyon ile kurtaj işlemleri ve tapu işlemleri gibi iş ve işlemlerde bulunanlar veya yaptıranlar mahalli katkı payı ödeyeceklerdir.

İlgili madde ayrıca elde edilen gelirin nasıl dağıtılacağını da düzenlemiştir (Yasa Tasarısı Madde-45).

20- İlgili madde ile motorlu taşıtlar vergisinin %25 artırılarak elde edilen gelirin belediyelere aktarılmasını ve dağıtımını düzenlemektedir (Yasa Tasarısı Madde-46).